Dekalog w płomieniach

Gerhard Roese (ur. 14 lutego 1962 r. w Darmstad) – niemiecki rzeźbiarz, historyk sztuki, architekt. W latach 1984-1989 studiował rzeźbę w Państwowej Akademii Sztuk Pięknych w Karlsruhe (pod kierunkiem Hiromi Akiyamy). Naukę archeologii klasycznej i chrześcijańskiej oraz historię sztuki bizantyjskiej kontynuował w latach 2001-2003 na Uniwersytecie Jana Gutenberga w Moguncji. Od 2009 r. tworzy w swoim atelier w Darmstadt. Znany jest z rzeźb, płaskorzeźb i modeli architektonicznych.

Żydzi wszędzie, gdzie się osiedlali, budowali synagogę niezbędną do życia religijnego i społecznego. Po wielu latach starań w 1885 r. swojej synagogi doczekali się także kłodzcy Żydzi. Na jej wzniesienie nie szczędzili pieniędzy, bowiem miała ona odzwierciedlać nie tylko ich liberalizm, ale i zamożność. Monumentalna budowla zaprojektowana przez niemieckiego architekta Alberta Graua stanęła przy ówczesnej Grünestrasse (ob. ul. Wojska Polskiego). Kłodzka synagoga zbudowana została według reguł budownictwa synagogalnego obowiązujących na XIX-wiecznym Śląsku. Zgodnie z panującym poglądem, że synagogi powinny reprezentować styl właściwy dla danego kraju (w Niemczech styl neoromański), wzniesiono monumentalną synagogę kopułową. Społeczność żydowska Kłodzka i okolic cieszyła się nią przez ponad pół wieku. 

Synagoga z mapy miasta zniknęła podczas Nocy Kryształowej (9/10 listopada 1938), kiedy hitlerowskie bojówki dokonały pogromu ludności żydowskiej. Bilansem tych wydarzeń była śmierć kilkuset osób i ogromne straty materialne. Pożar synagogi trwał przy biernej postawie straży pożarnej, zabezpieczającej jedynie sąsiednie budynki.

Gerhard Roese, rzeźbiarz z Darmstad, 6 marca 2013 r. otrzymał przesyłkę z 26 negatywami zakupionymi w serwisie eBay. Okazało się, że znajdują się na nich wizerunki kłodzkiej synagogi po pożarze z 1938 r. Autorem zdjęć był Günter Veit, naoczny świadek wydarzeń Nocy Kryształowej, który mimo zakazu sfotografował spaloną budowlę.

Analizując fotografie Gerhard Roese spostrzegł, że w wystroju zewnętrznym synagogi znajdują się tablice dekalogu. Przyszło mu wówczas na myśl, że naziści dokonując pogromu ludności żydowskiej postawili siebie w roli Boga, chcąc zburzyć ustalony porządek i nadać światu nowy, własny bieg. Gerhard Roese, tworząc w latach 2015-2016 model-rzeźbę spalonej kłodzkiej synagogi, chciał podkreślić, że plany nazistów obróciły się wniwecz.

Obiekt, który artysta wykonał ze stopu aluminium w oparciu o archiwalne plany i zdjęcia, 20 maja 2018 r. podarował miastu Kłodzko.

                                                                                                                                           Anna Franczukowska