Kilka słów o księgozbiorze

W  chwili obecnej księgozbiór liczy około 12 000 jednostek inwentarzowych, z czego na regionalia przypada ponad 5000 woluminów, choć ich rzeczywiste rozmiary będą znacznie większe, jeżeli dodamy zbiór dokumentów życia społecznego regionu, liczący w tej chwili ponad 4000 jednostek.

Biorąc pod uwagę cechy wydawniczo-formalne księgozbioru można wymienić następujące przechowywane tu typy zbiorów: książki, czasopisma, dokumenty życia społecznego, wycinki prasowe i materiały niepublikowane, w grupie których znajdują się m.in. dokumentacje konserwatorskie zabytków Kłodzczyzny, studia historyczno-urbanistyczne i ewidencje zabytków.

Zasięg chronologiczny wyznacza najstarsza publikacja pochodząca z pierwszej połowy XVII w., natomiast zasięg językowy literatury regionalnej uwarunkowany przeszłością tego obszaru sprawił, że zgromadzone tu publikacje występują w języku niemieckim, polskim i czeskim. Zakres literatury regionalnej jest bardzo różnorodny. Są to materiały dotyczące historii i sztuki regionu, jego folkloru, literatury, geografii, geologii, turystyki, zagadnień politycznych, społecznych i gospodarczych.

Ważne miejsce w zasobie biblioteki zajmują starodruki. Kolekcja  publikacji wydanych pomiędzy rokiem 1501 a 1800 nie jest zbyt duża, niemniej jednak tworzy ją kilkanaście książek o dużej wartości merytorycznej i edytorskiej. Najstarszą pozycją jest wydana w języku niemieckim w 1625 r. kronika hrabstwa kłodzkiego pt. Glaciographia, oder Glätzische Chronika, napisana przez luterańskiego duchownego Georgiusa Aeluriusa, uważanego za pierwszego historiografa ziemi kłodzkiej. Kolejnym starodrukiem, którym warto się pochwalić jest łaciński tekst z 1655 r. pt. Diva Wartensis. Wydane w Pradze dzieło, autorstwa Bohuslava Balbina, to opis bardzkiego sanktuarium i cudów jakie zdarzyły się dzięki wstawiennictwu cudownej figurki Matki Boskiej. Dumą Biblioteki jest dzieło rektora kłodzkiego gimnazjum, jezuity Johanna Millera, pt. Historia Beatissimae Virginis Glacensis, wydane w 1690 r. w Kłodzku. Ciekawą pozycją jest też książka z 1757 r. pt. Denkwürdigkeiten der Königlichen Preussischen souverainen Grafschaft Glatz autorstwa Johanna Gottlieba Kahlo, zawierająca obszerny opis hrabstwa kłodzkiego.

Sporą grupę w zasobie biblioteki tworzą książki wydane w XIX i na początku XX w. Warto zwrócić uwagę na chociaż kilka dzieł pochodzących z pierwszych dziesięcioleci XIX w., jak np. wykorzystywaną w badaniach naukowych poświęconych zagadnieniom geograficznym, historyczno-gospodarczym i demograficznym pracę pt. Geographische Beschreibung von Schlesien preussischen Antheils  der Grafschaft Glatz... z 1828 r.  Warto wspomnieć o dziele Aloisa Bacha pt. Urkundliche Kirchen Geschichte der Grafschaft Glatz von der Urzeit bis auf unsere Tage, wydanym w 1841 r., w której autor, korzystając z tekstów źródłowych, daje opis rozwoju  kościoła na ziemi kłodzkiej.

Ciekawą grupę publikacji reprezentują wydawnictwa działającej ponad 80 lat w Kłodzku, zasłużonej dla regionu kłodzkiego - oficyny wydawniczej Pompejusów. Spośród posiadanych przez bibliotekę druków wydanych przez tych nakładców można wspomnieć o publikacji  Chronicken der Grafschaft Glatz Josepha Köglera, jak też, o będącym edytorskim rarytasem, wydanym w 1862 r. dziele pt. Album der Grafschaft Glatz z rycinami miast, wsi, kościołów i klasztorów dawnego hrabstwa kłodzkiego.

W zbiorze posiadamy także liczne druki, których wydawcą był, zasłużonym dla hrabstwa kłodzkiego księgarz i drukarz, Johannes Francke. Z założonej przez niego, największej w Bystrzycy Kłodzkiej drukarni, wyszło wiele cennych publikacji regionalnych, jak np. opracowany przez Georga Amfta zbiór pt. Volkslieder der Grafschaft Glatz czy kilkutomowe wydanie Geschitsquellen der Grafschaft Glatz, do dnia dzisiejszego nieustannie wykorzystywane przez badaczy dziejów Kłodzczyzny.    

Polskie publikacje regionalne stanowią najliczniejszy zbiór w Bibliotece. Najwięcej zgromadzono literatury poświęconej zagadnieniom historii i kultury, jak też szeroko pojętemu krajoznawstwu, nieco słabiej prezentowana jest tematyka przyrodnicza oraz społeczna i gospodarcza. Interesująco przedstawia się, posiadający dziś walor dokumentalny, zbiór publikacji wydanych tuż po 1945  roku. Powstałe w tym okresie materiały są ważne np. dla badań nad dorobkiem naukowym i wydawniczym tego okresu.

Oferta księgarska począwszy od lat 70. XX w.  do dnia dzisiejszego jest coraz bogatsza, co spowodowane jest głównie widocznym z roku na rok coraz większym zainteresowaniem regionem kłodzkim, tak ze strony badaczy uniwersyteckich, jak i społeczności lokalnej, stąd w zdecydowanej większości produkcja wydawnicza tych lat znajduje się na półkach Biblioteki Muzeum Ziemi Kłodzkiej.

Obok publikacji w Bibliotece zgromadzono bogaty zbiór współczesnej prasy ukazującej się w regionie kłodzkim, mając na uwadze fakt, że stanowi świadectwo aktywności tutejszych mieszkańców, jak też przekazuje i utrwala informacje pozwalające śledzić bieg wydarzeń, które dokumentuje. Większość ze zgromadzonych tytułów pojawiła się na rynku wydawniczym na początku lat 90. XX w. z inicjatywy lokalnych władz i mieszkańców Kłodzczyzny. Czasopisma  gromadzone są od chwili ukazania się pierwszych numerów do momentu likwidacji pisma. Zebraliśmy komplet takich czasopism jak: „Blik”, „Gazeta Noworudzka”,  „Gazeta Prowincjonalna Ziemi Kłodzkiej”, „Gazeta Zdrojowa”, „Euroregio Glacensis”, „Gazeta Gmin”, „Środek. Magazyn Bywalców Kłodzkiego Ośrodka Kultury”, „Kreator”, „Na Szlaku”, Nieregularnik Polanicki”, „Posłaniec”, „Sudety”, „Wiadomości Lokalne”,  „Grafschafter Bote” i wiele innych. W zbiorach posiadamy także około 60 tytułów czasopism, które ukazywały się stosunkowo krótko lub zaistniały tylko „na chwilę”.

W zbiorach posiadamy również zbiór dokumentów życia społecznego gromadzony z myślą o przyszłych pokoleniach, uważamy  bowiem, że te nietrwałe z natury druki mogą w przyszłości stać się cenną bazą informacji o życiu regionu: wydarzeniach  kulturalnych, oświatowych, politycznych, społecznych i gospodarczych, obrazując powstanie, rozwój i działalność instytucji czy organizacji społecznych i kulturalnych Kłodzczyzny. Zebrany przez Bibliotekę zbiór druków liczy ponad 4000 jednostek wytwarzanych przez  wybrane placówki kulturalne i oświatowe działające w regionie. W skład tego zespołu, z punktu widzenia formy wydawniczej, wchodzą wydawnictwa zwarte (np. katalogi, informatory), broszury (np. programy obchodów, programy teatralne, koncertowe), druki jednokartkowe (ulotki, prospekty, druki reklamowe i okolicznościowe, afisze i plakaty, ulotki i programy różnych imprez kulturalnych, zaproszenia itp.). Największą grupę w omawianym zespole, ze względu na łatwość pozyskania materiału, tworzą druki wytworzone przez Muzeum Ziemi Kłodzkiej. Niemniej ciekawe materiały obrazują działalność Kłodzkiego Ośrodka Kultury,  Kłodzkiego Towarzystwa Oświatowego czy Miejskiego Centrum Kultury w Polanicy Zdroju.

Dużą wartość posiada dokumentacja powstała podczas Międzynarodowych Festiwali Chopinowskich. W Bibliotece zgromadzono programy festiwalowe, afisze, plakaty, zaproszenia, fotografie.

W grupie dokumentów życia społecznego istotne miejsce zajmują, stanowiące ważny nośnik informacji, plakaty i afisze. Zbiór liczy obecnie ponad 700 plakatów i afiszy (gromadzonych często w podwójnej liczbie) reklamujących ważniejsze wydarzenia kulturalne i rekreacyjne Kłodzczyzny.  Tu m.in. dużą wartość posiada zbiór plakatów okolicznościowych, tzw. “Płacht Poetyckich” określanych mianem plakatu malarsko-poetyckiego,  wydawanych  od 1961 do 1974 r. z okazji kolejnych Kłodzkich Wiosen Poetyckich.

W Bibliotece znajduje się również zbiór wycinków prasowych z lat 1947-2011, liczący obecnie 98 segregatorów, w których zebrano ponad 18 000 wycinków dotyczących  problemów politycznych, społecznych, gospodarczych, kulturalnych, oświatowych i rekreacyjnych ziemi kłodzkiej, jak również, liczący już ponad 900 pozycji inwentarzowych zbiór materiałów niepublikowanych mających postać maszynopisów, czasem kserokopii bądź wydruków komputerowych, rzadko rękopisów. Tworzą go głównie dokumentacje prac konserwatorskich dotyczących zrealizowanych remontów obiektów zabytkowych, studia historyczno-architektoniczne i materiały ewidencyjne zabytków.